Điều trị rối loạn nhân cách né tránh như thế nào? | Safe and Sound

Rối loạn nhân cách né tránh là rối loạn tâm lý được được biểu hiện chung bởi sự ức chế tâm lý về mặt xã hội, tự đánh giá thấp bản thân và rất nhạy cảm đối với phản xét không thuận lợi của người khác với mình. Theo các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần, điều trị rối loạn nhân cách né tránh bao gồm phương pháp tâm lý và dùng thuốc.

Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Giáo dục học – Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khoẻ Cộng đồng và Phát triển

1. Điều trị rối loạn nhân cách né tránh bằng trị liệu tâm lý

Khi nói tới việc điều trị rối loạn tâm lý này, điều trị tâm lý được cho là phương pháp tốt nhất. Tuy nhiên, nhà trị liệu và chuyên gia tâm lý phải thực sự là một người có nhiều kinh nghiệm làm việc với các cá nhân bị rối loạn nhân cách. Nếu không cả chuyên gia tâm lý, nhà trị liệu và người bệnh sẽ có khả năng thất vọng với kết quả trị liệu, vì đây là quá trình điều trị khó khăn và lâu dài.

Ảnh 1: Điều trị rối loạn nhân cách né tránh bằng trị liệu tâm lý

1.1. Liệu pháp nhân văn trong trị liệu rối loạn nhân cách né tránh

Người mắc rối loạn nhân cách né tránh sẽ tới gần những ai cho họ cảm giác an toàn và thoải mái nên việc thiết lập được lòng tin và xây dựng được mối quan hệ với người bệnh là chìa khoá quan trọng để việc trị liệu diễn ra có hiệu quả. Nhiệm vụ của chuyên gia tâm lý, nhà trị liệu tâm lý là tạo ra một môi trường thuận lợi cho phép người bệnh học cách hành động để đạt đến sự tự khuyến khích và tự hiện thực hoá; giúp họ dỡ bỏ những “rào cản tâm lý” đang hạn chế, giúp họ làm sáng tỏ, hiểu rõ bản thân và chấp nhận tình cảm riêng của mình. Quá trình trị liệu được thực hiện trong bầu không khí của sự quan tâm tích cực vô điều kiện, chuyên gia tâm lý, nhà trị liệu tôn trọng người bệnh, giúp đỡ mà không áp đặt, không kèm theo sự đánh giá về năng lực.

1.2. Liệu pháp CBT trong điều trị rối loạn nhân cách né tránh

Đây là phương pháp được các chuyên gia tâm lý và nhà trị liệu cho rằng thích hợp trong điều trị rối loạn tâm lý này. Theo góc nhìn của nhận thức- hành vi, các rối loạn nhân cách là hệ quả từ những niềm tin sai lệch về bản thân và thế giới xung quanh. Vì thế nên mục tiêu điều trị khi dùng liệu pháp này là giúp người bệnh thay đổi những niềm tin sai lệch, có cái nhìn đúng đắn về những hành vi không phù hợp và những hành vi đó có tác động tiêu cực đến cuộc sống của họ và những người xung quanh như thế nào. Chuyên gia tâm lý, nhà trị liệu tâm lý giúp thân chủ nhận diện những niềm tin hay kiểu mẫu suy nghĩ không hợp lý, hướng dẫn họ giải thoát khỏi sự ràng buộc và hạn chế của kiểu suy nghĩ cũ. Họ cũng giúp thân chủ xây dựng những kiểu suy nghĩ mới phù hợp thông qua các phương pháp can thiệp và phòng ngừa. Một trong các phương pháp đó là liệu pháp cảm xúc hành vi hợp lý (REBT) áp dụng mô hình ABCDE theo tiến sĩ Ellis và Dryden dưới đây:

A: Acting event – sự kiện gây nên áp lực và lo lắng, có thể là việc phát biểu giữa đám đông, thiết lập mối quan hệ mới hay những rắc rối trong mối quan hệ cá nhân.

B: Belief system – hệ thống niềm tin, là phần nhận thức trong phản ứng của một người trước sự kiện A, ví dụ như “tôi sợ phải thiết lập mối quan hệ mới vì nếu lỡ tôi không được chấp nhận, điều đó sẽ làm tôi tổn thương đến chết mất.”

C: Emotional consequences – hệ quả cảm xúc của những niềm tin sai lệch. Những niềm tin lệch lạc tạo ra hệ quả xấu. Điều này có thể dẫn đến sự tự hoàn thành dự đoán của bản thân. Ví dụ như thân chủ cho rằng mình sẽ run rẩy và hoảng sợ khi phải nói chuyện với người khác, thì đồng nghĩa với việc họ đã chuẩn bị cho bản thân run rẩy và hoảng sợ trước rồi. Có nhiều người mắc rối loạn nhân cách tránh né lặp đi lặp lại những suy nghĩ tiêu cực như thế này. Và nó giống như là kiểu tự thiết lập chương trình cho bản thân. Nếu một người cứ suy nghĩ tiêu cực thì có thể họ sẽ mãi tự ở trong tình trạng tâm lý tồi tệ.

D: Disputing irrational thoughts and beliefs – đấu tranh với suy nghĩ và niềm tin lệch lạc. Chuyên gia tâm lý, nhà trị liệu tâm lý phải thách thức suy nghĩ và niềm tin sai lệch này của thân chủ một cách thẳng thắn. Ví dụ “Nếu bạn không được chấp nhận bởi ai đó, điều này có thực sự tệ hại đến mức khiến bạn muốn từ bỏ những điều tốt đẹp trước đây và tự tổn thương bản thân?”. Các chuyên gia tâm lý và nhà trị liệu hướng dẫn thân chủ mới chính là người phải tự luyện tập và tìm ra những suy nghĩ và phương pháp thực tế để giải quyết vấn đề, thay thế cho những suy nghĩ và hành vi sai lầm trước đây.

E- Effects - ảnh hưởng từ việc thay đổi cách nhìn nhận của một người, một vấn đề nào đó. Nếu liệu pháp điều trị có hiệu quả thì người mắc rối loạn lo âu sẽ giảm dần các triệu chứng lo âu và nhìn nhận tình huống khác đi.

2. Điều trị rối loạn nhân cách né tránh bằng thuốc

Thuốc thường không được dùng để điều trị cho các cá nhân bị rối loạn nhân cách né tránh. Tuy nhiên, với nhiều người mắc rối loạn lo âu xã hội lẫn rối loạn nhân cách né tránh thì một số loại thuốc SSRI có hiệu quả trong việc làm giảm các triệu chứng của rối loạn lo âu xã hội. Thêm vào đó, một vài nghiên cứu đã chỉ ra các loại thuốc benzodiazepines, monamine oxidase inhibitors (MAOIs) có tác dụng trong việc điều trị rối loạn nhân cách né tránh và rối loạn lo âu xã hội.

Ảnh 2: Điều trị rối loạn nhân cách né tránh bằng thuốc

Ngoài ra, theo các chuyên gia tâm lý, điều trị cho người bị rối loạn tâm lý sẽ đạt hiệu quả cao nhất khi các thành viên trong gia đình đều tham gia và ủng hộ. Bên cạnh đó, nếu bạn nghĩ người thân mình có thể mắc một trong các dạng rối loạn trên thì bạn có thể giúp họ theo những cách đã được đề cập đến ở phần đầu cuốn sách.

3. Bác sỹ tâm lý Safe and Sound sẽ giúp bạn như thế nào?

Chúng tôi biết rằng trị liệu tâm lý đôi khi là một bước khó khăn và cố gắng tìm một chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần mới phù hợp với nhu cầu cá nhân và tính cách của bạn có thể là một nhiệm vụ khó khăn và không dễ dàng.

Chúng tôi tin rằng sự kết hợp giữa chuyên gia tâm lý và bác sỹ tâm thần sẽ đem lại hỗ trợ tốt nhất cho bạn. Đội ngũ chuyên gia của Safe and Sound đáp ứng khắt khe các tiêu chuẩn, giúp bạn giải quyết đa dạng các vấn đề tâm lý bao gồm: Trầm cảm sau sinh, lo âu, rối loạn phân liệt cảm xúc, các vấn đề về giấc ngủ, rối loạn cảm xúc, các mối quan hệ, chấn thương tinh thần,…

- Bề dày kinh nghiệm hành nghề với đa dạng vấn đề tâm lý

- Kỹ năng đánh giá, tham vấn và xây dựng kế hoạch hỗ trợ hiệu quả

- Kết hợp linh hoạt các kỹ thuật, phương pháp để hỗ trợ hiệu quả và duy trì kết quả bền vững

Bên cạnh đó, Safe and Sound sẽ:

- KHÔNG coi bạn là bệnh nhân: Ngược lại, chúng tôi coi bạn là một người can đảm đang chống chọi với cả một bầu trời u tối đang chực chờ sụp xuống. Chuyên gia của SnS có thể góp thêm với bạn một đôi tay trong nỗ lực này.

- KHÔNG dạy đời bạn: Chúng tôi sẽ cùng bạn nâng dậy nguồn năng lượng tích cực mà lâu nay đã bị quá nhiều áp lực và khổ đau đè sát đất.

- KHÔNG lạm dụng thuốc và hoá dược: Ngược lại, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm đến những giải pháp hiệu quả và tự nhiên.